Plan kabinet moet nieuwe toeslagenaffaire voorkomen

Het kabinet komt met een reeks van maatregelen om te voorkomen dat mensen die iets verkeerd doen bij het invullen van formulieren voor een uitkering direct als fraudeur worden behandeld, zoals gebeurde in de affaire met de kinderopvangtoeslag. Dit soort fouten moet vaker worden voorkomen, en het verschil tussen een onjuistheid en daadwerkelijke fraude moet duidelijker worden.

Staatssecretaris Bas van 't Wout komt met drie voorstellen om de aanpak van fraude zorgvuldiger te laten verlopen. "Ik vind het van belang dat we streng zijn waar nodig, maar zacht zijn waar het kan", aldus Van 't Wout. Het gaat om een aanpassing van de bestaande regels.

De bewindsman wil kijken of hij een begrip van fraude in de wet kan zetten, zodat hier geen misverstanden over kunnen ontstaan. Er komt daarbij een onderscheid tussen een vergissing en het bewust overtreden van regels. Als iemand de inlichtingenplicht niet naleeft, is sprake van een overtreding. Iemand die de plicht met opzet overtreedt "of grof nalatig is in de nakoming" om een onterecht voordeel te krijgen, maakt zich schuldig aan fraude.

Daarnaast komt er een speciaal team dat moet kijken hoe fouten bij het aanvragen van uitkeringen, zoals de bijstand en de WW, voorkomen kunnen worden. Misschien moeten nieuwe regels wel duidelijker worden uitgelegd, oppert de bewindsman. Mogelijk wordt ook onderzocht of wetten wel begrijpelijk genoeg zijn. Als er minder foutjes worden gemaakt, kunnen ambtenaren die voor handhaving verantwoordelijk zijn zich beter op de echte fraudeurs richten.

Diezelfde ambtenaren krijgen mogelijk de kans om vaker een waarschuwing te geven aan mensen die de regels overtreden of een foutje maken. Ze hoeven niet direct over te gaan op het uitdelen van boetes. Tegelijkertijd moet het makkelijker worden om te bewijzen dat fraudeurs doelbewust verkeerde informatie hebben aangeleverd. De lat ligt daarvoor nu "zeer hoog", zegt Van 't Wout. De Kamer vroeg al eerder om te kijken of de boetes beter kunnen aansluiten bij de overtreding.

Uitkeringsinstantie UWV had al eerder gevraagd om meer ruimte om individuele gevallen per stuk te beoordelen. Zo kan de uitvoeringsorganisatie meer rekening houden met de unieke situatie van iemand die bijvoorbeeld een uitkering aanvraagt.