Nederlandse cyberexperts waarschuwen voor aanval gijzelsoftware

Nederlandse cyberbeveiligingsbedrijven hebben duizenden bedrijven gewaarschuwd voor een wereldwijde aanval met gijzelsoftware. De uit Oost-Europa afkomstige aanvallers staan bekend als de 'Cactus-bende', die sinds eind vorig jaar actief is.

De bende kon in de netwerken van de bedrijven binnendringen, omdat de ondernemingen gebruikmaken van een Qlik Sense-server. Het merendeel van deze servers is kwetsbaar voor aanvallen met gijzelsoftware, ontdekten de Nederlandse experts.

Toen experts van het Delftse beveiligingsbedrijf Fox-IT, Northwave uit Utrecht, Responders uit Amsterdam en ESET uit Sliedrecht hierover informatie uitwisselden, ontdekten ze dat de slachtoffers steeds op dezelfde wijze werden aangevallen. De vier bedrijven deelden hun bevindingen daarop deze maand met de Nederlandse autoriteiten.

Wereldwijd zijn zo'n 5200 Qlik Sense-servers online bereikbaar. Daarvan bleken er meer dan 3100 kwetsbaar te zijn. "De samenwerking heeft dus in potentie maximaal 3100 slachtoffers van de Cactus-bende helpen voorkomen", stellen de Nederlandse beveiligingsorganisaties. De cybercriminelen wisten tot dusver al bij 122 bedrijven binnen te dringen, waaronder ruim tien in Nederland.

Het is pas sinds kort dat politie, justitie en de beveiligingsbranche informatie delen over aanvallen met gijzelsoftware. Daarvoor werd vorig jaar het samenwerkingsproject Melissa opgezet. Sindsdien zijn diverse operaties tegen cybercriminelen succesvol afgerond. "Het onderling vertrouwen is hierdoor sterk toegenomen", zegt cybersecurityexpert Willem Zeeman van Fox-IT.

Het Digital Trust Center (DTC), onderdeel van het ministerie van Economische Zaken, bracht de Nederlandse bedrijven op de hoogte, zodat ze maatregelen konden treffen. Het Dutch Institute for Vulnerability Disclosure (DIVD) informeerde buitenlandse cyberorganisaties, waaronder de Amerikaanse Cybersecurity & Infrastructure Security Agency (CISA) en de FBI.

Veel Nederlandse bedrijven en instellingen werden de afgelopen jaren opgeschrikt door aanvallen met gijzelsoftware. Tot de slachtoffers behoorden onder meer de KNVB, de VDL-groep, de Universiteit Maastricht, Hof van Twente, RTL Nederland, de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) en MediaMarkt. In de meeste gevallen werd naar verluidt losgeld betaald.

In 2023 heeft het Digital Trust Center ruim 140.000 keer Nederlandse bedrijven gewaarschuwd voor specifieke cyberdreigingen waaraan ze bloot stonden.